Τὴν Μεγάλη Τετάρτη ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας ἀπεικονίζει μὲ γλαφυρὸ καὶ παραστατικὸ τρόπο τὴν «σχέση» ἁμαρτίας – μετανοίας. Στὰ περισσότερα τροπάρια παρουσιάζονται κατ’ ἀντιδιαστολὴ οἱ μορφὲς τῆς ἁμαρτωλοῦ γυναικός, «τῆς ἀλειψάσης τὸν Κύριον μύρῳ», καὶ τοῦ δολίου μαθητῆ τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Ἰούδα, ποὺ τὴν ἴδια ὥρα σχεδίαζε τὴν προδοσία τοῦ Κυρίου. Ἡ μὲν πόρνη, προσφέροντας τὸ μύρο μαζὶ μὲ τὰ ἀκόμη πιὸ πολύτιμα δάκρυά της, «λυτροῦται τῆς δυσωδίας τῶν κακῶν», ὁ δὲ Ἰούδας, ἄν καὶ ἀνέπνεε τὴν εὐωδία τῆς θείας χάριτος, ἐν τούτοις «ταύτην ἀποβάλλεται καὶ βορβόρῳ συμφύρεται». Ἡ μὲν ἁμαρτωλὸς προσφέρει τὰ δάκρυά της ὡς λύτρο γιὰ τὴν σωτηρία της, ὁ δὲ φιλάργυρος μαθητὴς προσφέρει στοὺς ἀνόμους τὰ τριάκοντα ἀργύρια, «τὴν τιμὴν τοῦ τετιμημένου». Ἡ γυναῖκα, ἡ βυθισμένη…

Μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ διανύσαμε ἤδη τὴν κύρια περίοδο τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου καὶ ἡ Κυριακὴ τῶν Βαΐων ἀποτελοῦν τὸν «λαιμό», ποὺ συνδέει τὸν «κορμό» τοῦ Τριῳδίου μὲ τὴν «κεφαλή», τὴν Μεγάλη Ἑβδομάδα, τὴν Ἑβδομάδα τῶν Παθῶν, ποὺ θὰ μᾶς ὁδηγήσῃ στὴν κορύφωση, στὸν Σταυρὸ καὶ τελικὰ στὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας. Γι’ αὐτὸν ἀκριβῶς τὸν λόγο στὴν λειτουργική γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας μας ἡ διπλὴ αὐτὴ ἑορτή, τοῦ Λαζάρου καὶ τῶν Βαΐων, ὀνομάζεται «προοίμιο τοῦ Σταυροῦ», διότι μᾶς εἰσάγει στὸν ἑορτασμὸ τῶν σωτηρίων παθῶν καὶ τῆς λυτρωτικῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι τὸ τυπικὸ τοῦ Σαββάτου τοῦ Λαζάρου δὲν ὁμοιάζει μὲ ἐκεῖνο τῶν ὑπολοίπων Σαββάτων, ποὺ εἶναι ἀφιερωμένα στοὺς κεκοιμημένους. Αὐτὸ εἶναι ἕνα ἀναστάσιμο Σάββατο,…

Ἀνάμεσα στοὺς πολλοὺς καὶ θαυμαστοὺς χαιρετισμοὺς ποὺ ἀπευθύνει ὁ ὑμνογράφος στὴν Παναγία μας ἕνας ξεχωρίζει ἰδιαιτέρως γιὰ τὸν συμβολισμὸ καὶ τὴν σημασία του: «Χαῖρε, πόλις τοῦ Παμβασιλέως». Ὁ χαρακτηρισμὸς τῆς Παναγίας ὡς «πόλεως τοῦ (βασιλέως) Θεοῦ» προέρχεται ἀπὸ τὸν προφήτη Δαυίδ: «Τοῦ ποταμοῦ τὰ ὁρμήματα εὐφραίνουσιν τὴν πόλιν τοῦ Θεοῦ. ἠγίασε τὸ σκήνωμα αὐτοῦ ὁ Ὕψιστος» (45ο ψαλμός, στ. 5). Οἱ θεόπνευστοι Πατέρες βλέπουν σ’ αὐτὴν τὴν «πόλιν» τὴν προτύπωση τῆς Παναγίας, ὁ δὲ Ἰωάννης Δαμασκηνὸς ἑρμηνεύει ὅτι τὰ ὁρμήματα τοῦ ποταμοῦ εἶναι οἱ ποταμοὶ τῶν δωρεῶν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ποὺ κατέκλυσαν ὅλη της τὴν ὕπαρξη καὶ τὴν χαρίτωσαν, ὥστε νὰ ἁγιαστῆ, πρὶν ἀκόμη κατέλθη ὁ Ὕψιστος καὶ τὴν ἐπισκιάσῃ μὲ τὴν πρόσθετη χάρη Του. Νὰ γιατὶ ὁ Δαυίδ, αἰῶνες…

«Εἰ δύνασαι πιστεῦσαι, πάντα δυνατὰ τῷ πιστεύοντι.» Ὁ λόγος αὐτὸς δὲν εἶναι ἑνὸς ἁπλοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ τοῦ Θεανθρώπου. Μόνον Ἐκεῖνος, «ὁ ἐτάζων νεφροὺς καὶ καρδίας» εἶναι σὲ θέση νὰ γνωρίζῃ τὴν πνευματικὴ κατάσταση τοῦ κάθε ἀνθρώπου. Καὶ ἐπειδὴ διαπιστώνει ὅτι ὅλοι μας, λίγο – πολὺ χωλαίνουμε στὰ πνευματικὰ θέματα, μᾶς «προκαλεῖ» τοὐλάχιστον νὰ τὸ παραδεχτοῦμε. Αὐτὸ κάνει καὶ μὲ τὸν πατέρα τοῦ δαιμονισμένου νέου τοῦ Εὐαγγελίου (Μάρκ. θ’ 17-31). Ὡς σοφὸς παιδαγωγὸς καὶ ἄριστος καρδιογνώστης Τὸν καλεῖ διακριτικὰ νὰ παραδεχθῆ ὅτι γιὰ τὸ προσωπικὸ καὶ οἰκογενειακό του μαρτύριο εὐθύνεται καὶ ἡ ἀνεπαρκής του πίστη. Ὁ ταλαίπωρος πατέρας, ἀφοῦ ἔχει ἐξαντλήσει κάθε ἀνθρώπινη προσπάθεια γιὰ τὴν θεραπεία τοῦ παιδιοῦ του καὶ δεν ἔχει λάβει ἀπὸ πουθενὰ βοήθεια, ἀπευθύνεται τελευταῖα καὶ στὸν…

Ἀληθινὰ στολίδια τοῦ λόγου ἀποτελοῦν πράγματι οἱ λέξεις καὶ οἱ φράσεις μὲ τὶς ὁποῖες ὁ ὑμνογράφος τοῦ Κανόνος τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου κοσμεῖ τὴν Παναγία Μητέρα μας: «ἔμψυχος βίβλος, τράπεζα, Παράδεισος», «ζῶσα καὶ ἄφθονος πηγή», «χώρα ἀνήροτος» (=ἀκαλλιέργητος, λόγῳ τῆς Παρθενίας της), «πύλη καὶ θύρα τοῦ Παραδείσου», «θρόνος πύρινος», «ὄρος πῖον καὶ τετυρωμένον» (=συμπαγὲς καὶ στερεό), «γέφυρα καὶ κλίμαξ», «οὐρανὸς καὶ πλατυτέρα τῶν οὐρανῶν», «νυμφὼν καὶ παστάς τοῦ Λόγου», «ἄμπελος ἀληθινή» εἶναι μερικὲς μόνον ἀπὸ τὶς ὑπέροχες ποιητικὲς συλλήψεις τοῦ ἐμπνευσμένου δημιουργοῦ τοῦ Κανόνος στὴν προσπάθειά του νὰ ἀποδώσῃ τὸ ἀσύγκριτο μεγαλεῖο τῆς παρθενικῆς δόξης καὶ τὴν ἀνεκτίμητη προσφορά της στὴν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων. Εἶναι γνωστὴ ἄλλωστε ἡ τακτικὴ τῶν ποιητῶν, ἀπὸ τὸν Ὅμηρο κιόλας, νὰ χρησιμοποιοῦν γιὰ τὴν περιγραφή τους…

«Ὀρθοδοξίας φωστῆρα», «Ἐκκλησίας στήριγμα», ἀποκαλεῖ ὁ ὑμνογράφος τὸν Γρηγόριο Παλαμᾶ, τὸν Ἅγιο ποὺ τιμᾶ ἡ Ἐκκλησία μας τὴν Β’ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν, ὄχι γιὰ τὰ ὀνομαστήριά του, αὐτὴν τὴν φορά, ἀλλὰ γιὰ τὴν προσφορά του στὴν στήριξη τῆς ὀρθοδόξου πίστεως ἔναντι τῶν κακοδοξιῶν τῆς Δύσεως.  Πράγματι, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος κατάφερε νὰ συνενώσῃ στὴν σκέψη καὶ στὸ ἔργο του ὅλη τὴν προηγούμενη πατερικὴ παράδοση, τῶν 14 αἰώνων τῆς Ὀρθοδοξίας μας, καὶ νὰ καταστῆ «πράξεως ὄργανον» καὶ «θεωρίας ἀκρότης». Ἄλλωστε, κατὰ τὴν ἔκφραση ἑνὸς ἄλλου Γρηγορίου (Θεολόγου), «Πρᾶξις ἐπίβασις θεωρίας», δηλαδὴ ἡ πρακτικὴ ἄσκηση ἀποτελεῖ τὴν βάση γιὰ τὴν θεωρία, τὴν ἐμπειρία καὶ τὴν γνώση τοῦ Θεοῦ. Ἐδῶ ἀκριβῶς ἔγκειται ἡ δυσκολία ποὺ εἶχε νὰ ἀντιμετωπίσῃ ὁ Παλαμᾶς στὴν ἐποχή του. Νὰ…

«Ἔρχου καὶ ἴδε»: Μὲ αὐτὰ τὰ λόγια προσκαλεῖ ὁ Φίλιππος τὸν Ναθαναὴλ νὰ γνωρίσῃ τὸν Κύριο, στὸ αὐριανὸ Εὐαγγέλιο. Εἶχε προηγηθῆ ἡ δική του συνάντηση μαζί Του, στὴν ὁποία ἀνταποκρίθηκε προθύμως. Ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης (Ἰωάν., Α’ 43-44) ἀναφέρει ἁπλῶς ὅτι ὁ Φίλιππος καταγόταν ἀπὸ τὴν Βησθαϊδά, «ἐκ τῆς πόλεως Ἀνδρέου καὶ Πέτρου». Φαίνεται πὼς τὸ ἑλληνικό-ἑλληνιστικὸ περιβάλλον τῆς Βησθαϊδᾶ στὴν Γαλιλαία ἀποτελεῖ ἱκανὴ καὶ ἐπαρκῆ συνθήκη γιὰ τὴν ἀνταπόκριση τῶν μαθητῶν στὸ κάλεσμα τοῦ Ἰησοῦ, ἀφοῦ οἱ τέσσερις πρῶτοι μαθητὲς προέρχονται ἀπὸ αὐτὸ καὶ ὅλοι, μόλις τὸν συναντοῦν, ἀναφωνοῦν «εὑρήκαμεν τὸν Μεσσίαν». Ὁ Χριστὸς λοιπὸν ἀποκαλύπτεται σὲ ἐκείνους ποὺ τὸν ζητοῦν. Μόλις ὅμως τὸν εὑρίσκουν, σπεύδουν νὰ τὸ μαρτυρήσουν καὶ στοὺς ἄλλους, γνωρίζοντας ὅτι καὶ οἱ ἄλλοι τὸ ἴδιο ἤ…