-
Οἱ Καταβασίες τῆς Ὑπαπαντῆς
Οἱ Καταβασίες τῆς Ὑπαπαντῆς εἶναι πoίημα τoῦ Ἁγίoυ Κoσμᾶ τοῦ Μελωδοῦ, Ἐπισκόπoυ Мαϊoυμᾶ, καὶ ψάλλoνται ἀπὸ τὶς 15 Ἰανoυαρίoυ μέχρι τὴν ἀπόδοση τῆς ἑορτῆς, στὶς 9 Фεβρoυαρίoυ. Στὸ παρὸν ἄρθρο θὰ ἐπιχειρήσωμε μιὰ προσέγγιση τῶν ὑπερόχων αὐτῶν ὕμνων, ἐμβαθύνοντας στὸ θεολογικό των περιεχόμενο, μὲ ὄχημα τὴν θαυμάσια ἑλληνική γλῶσσα, τὴν θεραπαινίδα τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ...
-
Οἱ Ἅγιοι καὶ ὁ χρόνος
Στὰ παραδοσιακὰ κάλαντα Πρωτοχρονιᾶς «Καὶ νέον ἔτος ἀριθμεῖ, ἡ τοῦ Χριστοῦ περιτομὴ καὶ ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου Ἱεράρχου Βασιλείου...» δὲν ἀναφέρεται μόνον τί ἑορτάζουμε τὴν πρώτη αὐτὴν ἡμέρα τοῦ χρόνου ἀλλὰ καὶ τί καλούμαστε νὰ κάνουμε τὴν νέα χρονιά. Ἔτσι, «ὁ Χριστὸς μᾶς προσκαλεῖ τὴν κακία ν’ ἀρνηθοῦμε, μ’ ἀρετὲς νὰ στολισθοῦμε, νὰ ζοῦμε βίο τέλειο, κατὰ τὸ Εὐαγγέλιο, μὲ ἀγάπη μὲ εἰρήνη καὶ μὲ τὴν δικαιοσύνη.»
-
Νὰ ἀναλάβουμε τὶς εὐθύνες μας
«Τὸν ἔνσαρκον λύχνον καὶ πρόδρομον τοῦ Σωτῆρος», «τὸν φίλον τοῦ Νυμφίου» καὶ Βαπτιστὴ τοῦ Κυρίου μας τιμάει ἡ Ἐκκλησία μας τὴν 7η Ἰανουαρίου, «ὅτι κατηξιώθη καὶ ἐν ῥείθροις βαπτίσαι τὸν κηρυττόμενον»...
-
Οἱ Εὐχὲς τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ
Ἀξίζει, πραγματικά, νὰ προσεγγίσῃ κανεὶς τὸ περιεχόμενο τῶν Εὐχῶν τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, ὥστε νὰ κατανοήσῃ καλύτερα τὰ σωτήρια νοήματά των γιὰ τὸ μυστήριο τῆς θείας οἰκονομίας καὶ εἰδικώτερα γιὰ τὴν Ἐνανθρώπηση καὶ τὴν Ἐπιφάνεια τοῦ Κυρίου μας...
-
Οἱ Καταβασίες τῶν Φώτων
Κατὰ τὸν Ὄρθρο τῶν Φώτων ψάλλονται δύο Κανόνες, ὁ ῥυθμοτονικὸς τοῦ Κοσμᾶ τοῦ Μελωδοῦ («Βυθοῦ ἀνεκάλυψε πυθμένα…»), καὶ ὁ ἰαμβικὸς τοῦ Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ («Στίβει θαλάσσης κυματούμενον σάλον…»)...
-
Χαῖρε, δι’ ἦς ἡ χαρὰ ἐκλάμψει
Μέσα στὴν πένθιμη περίοδο τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς προβάλλει ἡ χαρμόσυνη Ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν στὴν ὑπεραγία Θεοτόκο. Αὐτὸ δὲν εἶναι καθόλου παράδοξο, ἐὰν σκεφθοῦμε ὅτι ἡ χαρμολύπη διαποτίζει ὅλη τὴν λειτουργικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ μάλιστα τὴν κατ’ ἐξοχὴν αὐτὴν περίοδο τοῦ πένθους καὶ τῆς μετανοίας. Μὴν ξεχνᾶμε ἄλλωστε ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας στὴν ἀρχὴ αὐτῆς τῆς εὐλογημένης περιόδου μᾶς καλεῖ νὰ εἰσέλθωμε «φαιδρῶς» καὶ «ἐντρυφῶντες» στὶς πνευματικὲς ἀρετές, ὥστε, ἀφοῦ τὶς ἀπολαύσωμε πλουσιοπάροχα, ἀγωνιζόμενοι νὰ ἀξιωθοῦμε νὰ φτάσουμε καὶ στὸ ἅγιο πάσχα «πνευματικῶς ἀγαλλόμενοι». Ἔτσι, λοιπόν, μέσα ἀπὸ τὴν ἐκκοπὴ τῶν οἰκείων παθῶν καὶ τὴν ἐξάσκηση στὶς ἀντίστοιχες ἀρετές ὁραματιζόμαστε καὶ τὴν ἀνάσταση. Δὲν νοεῖται ἀνάσταση χωρὶς σταύρωση τῶν παθῶν ἀλλὰ οὔτε καὶ πάθος χωρὶς τὴν λυτρωτικὴ…
-
«Ἐνδυσώμεθα τὰ ὅπλα τοῦ φωτός»
Ἡ προπαρασκευαστικὴ περίοδος τοῦ Τριῳδίου ὁλοκληρώνεται τὴν Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς. Ἔχοντας λοιπὸν ἀσκηθῆ πρῶτα στὶς βασικές ἀρετές τῆς ταπεινώσεως (Κυριακή Τελώνου & Φαρισαίου), τῆς μετανοίας (Κυριακή τοῦ Ἀσώτου), τῆς φιλαδελφείας (Κυριακή τῆς Κρίσεως/τῶν Ἀπόκρεω), τῆς διακρίσεως & συγχωρήσεως (Κυριακή τῆς Τυρινῆς), εἰσερχόμαστε καὶ στὸ κυρίως στάδιο τῶν ἀρετῶν, ὅπου θὰ ἐντείνωμε τὸν ἀγῶνα μας καὶ θὰ αὐξήσωμε τὴν ἄσκησή μας, ποὺ θὰ μᾶς ὁδηγήσῃ στὴν κορύφωση, δηλαδὴ στὸν Σταυρὸ καὶ στὴν Ἀνάσταση, ποὺ μποροῦν, σὺν Θεῷ, νὰ γίνουν καὶ δικός μας Σταυρὸς καὶ προσωπική μας Ἀνάσταση. Ἐφ’ ὅσον λοιπὸν ἡ Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς εἶναι τὸ πρόπυλο τῆς εἰσόδου μας στὴν κυρίως περίοδο τοῦ Τριῳδίου, στὴν ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστή, χρειάζεται καὶ τὰ ἀναγνώσματα καὶ ἡ ὑμνογραφία τῆς ἡμέρας νὰ…
-
Αὐστηρός ἀλλὰ καὶ δίκαιος Κριτὴς
Τὴν «φοβεράν ἡμέραν» τῆς Κρίσεως προβάλλει σήμερα, τρίτη Κυριακή τοῦ Τριωδίου, ἡ Ἐκκλησία μας. Πράγματι, ἡ ὑμνολογία εἶναι γεμάτη ἀπὸ λέξεις καὶ φράσεις ποὺ παραπέμπουν στὸ καθοριστικὸ αὐτὸ γεγονὸς τῆς μελλούσης κρίσεως. «Ὅταν μέλλῃς ἔρχεσθαι, κριτά δικαιότατε, ποταμός πύρινος πρὸ τοῦ σοῦ βήματος ἕλκει ἅπαντας…», «διηχήσει δὲ ἡ κοιλὰς ἅπασα φοβερῷ βρύγματι τοῦ κλαυθμῶνος», «ἠχήσουσι σάλπιγγες, κενωθήσονται τάφοι καὶ ἐξαναστήσεται τῶν ἀνθρώπων τρέμουσα φύσις ἅπασα». Σὲ ἕνα μάλιστα ἀπὸ τὰ Ἐξαποστειλάρια ὁ ὑμνωδός ἀναφωνεῖ μὲ δέος: «καὶ τίς ὑποίσει (=ὑποφέρει) τὸν φόβον τῆς παρουσίας εκείνου; ἡμέρα γὰρ θυμοῦ ἐστι καὶ κλίβανος καιόμενος…». Ἀναρωτιέται εὐλόγως ὁ καθ’ ἕνας. Πῶς εἶναι δυνατὸν ὁ φιλεύσπλαχνος καὶ φιλάνθρωπος Κύριος ποὺ τὶς δύο προηγούμενες Κυριακὲς τοῦ Τριωδίου ἄκουσε τὶς προσευχὲς τοῦ Τελώνου καὶ δέχθηκε τὴν…
-
«Χαίροις τῶν Ἀθηνῶν ἡ λαμπάς»
«Χαίροις τῶν Ἀθηνῶν ἡ λαμπάς, ἡ ἐν τῶ βίῳ καιομένη καὶ φαίνουσα», ἀνευφημεῖ ὁ ὑμνογράφος σ’ ἕνα ἀπὸ τὰ τροπάρια τῆς ἑορτῆς τῆς Ἁγίας Φιλοθέης ποὺ τιμάει σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας καὶ μάλιστα ἡ περιώνυμος πόλη τῶν Ἀθηνῶν. Πράγματι, ἡ Ἁγία σὲ ὅλη της τὴν ἐπίγεια ζωὴ ἔλαμψε διὰ τῶν ἀρετῶν τοῦ βίου της καὶ διὰ τῶν κοινωνικῶν της ἔργων. Διακρίθηκε γιὰ τὴν εὐσέβεια, τὴν σοφία, τὴν σεμνότητα, τὴν ὑπομονή, τὴν ἀγαπητική της προσφορά, κυρίως ὅμως γιὰ τὴν τόλμη καὶ τὴν ἀνδρεία της. Προέβαλε μάλιστα κάποιες ξεχωριστὲς ἀντιστάσεις, γιὰ τὶς ὁποῖες ἀξίζει ἰδιαιτέρως νὰ τὴν τιμοῦμε: α) Κατ’ ἀρχὰς ἀντιστάθηκε στὸ κοινωνικὸ κατεστημένο τῆς ἐποχῆς της καὶ κάθε ἐποχῆς. Αὐτή, ἡ πλούσια ἀρχόντισσα, ἀπαρνήθηκε τὰ πλούτη της καὶ ἔθεσε τὸν…
-
Ὁ ἀγωνιστὴς τῆς εἰρήνης
«Εἰρήνη φίλη, τὸ γλυκὺ καὶ πρᾶγμα καὶ ὄνομα.» Γρηγόριος ὁ Θεολόγος Ἔτσι ἀποκαλεῖ σὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς λόγους του ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος τὴν εἰρήνη: φίλη, δηλαδὴ ἀγαπημένη. Καὶ συνεχίζει: «Εἰρήνη φίλη, τὸ ἐμὸν μελέτημα καὶ καλλώπισμα.» Ἀποκαλεῖ ἑπομένως τὴν εἰρήνη ὄχι μόνον ἀγαπημένη ἀλλὰ καὶ στολίδι καὶ φροντίδα. Πράγματι, ὁ Γρηγόριος δὲν ὑπῆρξε μόνον μέγας Θεολόγος ἀλλὰ καὶ θερμὸς ἀγωνιστὴς τῆς εἰρήνης. Ἰδιαίτερα εὐαίσθητη φύση ὀ ἴδιος πληγωνόταν ἀπὸ τὶς ἔριδες ποὺ συντάρασσαν τότε τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, εἴτε αὐτὲς προέρχονταν ἀπὸ αἱρετικοὺς εἴτε προέρχονταν ἀπὸ ὁμονοοῦντες! Συνέταξε ἔτσι τρεῖς ἐξαίρετους «Εἰρηνικούς λόγους», ποὺ συνιστοῦν ἕνα ἀληθινὸ διαμάντι τόσο γιὰ τὴν ὑπέροχη γλῶσσα ὅσο καὶ γιὰ τὸ βαθύ τους περιεχόμενο. Αὐτὸς ὁ κατ’ ἐξοχὴν ἤπιος καὶ φιλερήμων Πατέρας…
-
Ἐραστὲς τοῦ Λόγου ἀλλὰ καὶ ποιητὲς οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες
Τοὺς «τρεῖς μεγίστους φωστῆρες» τῆς τρισηλίου Θεότητος, τὶς «κιθάρες τοῦ Πνεύματος» ποὺ «εἰς πᾶσαν τὴν γῆν» ἐξέπεμψαν τὸν θεῖο λόγο, τὰ «εὔλαλα στόματα τῆς ἀληθείας» ποὺ μὲ παρρησία διακήρυξαν τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ ἑορτάζομε σήμερα: τὸν σοφὸ Βασίλειο, τὸν θεολόγο Γρηγόριο καὶ τὸν κλεινό Ἰωάννη, «τῶν Ἱεραρχῶν τὴν Τριάδα». «Οὐκ εἰσὶν λαλιαί, οὐδὲ λόγοι, ὧν οὐχὶ ἀκούονται αἱ φωναὶ αὐτῶν» (Στιχηρὸ τοῦ Ἑσπερινοῦ), ἀναφωνεῖ μὲ θαυμασμὸ ὁ ὑμνωδός. Πράγματι, στὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης ἀντήχησε ἡ λαλιά τους καὶ «τὴν κτίσιν πᾶσαν» μὲ τὰ νάματα τῆς θεογνωσίας πότισε ὁ λόγος τους. Δὲν ὑπάρχουν, ἀλήθεια, πολλὲς μορφὲς στὴν ἱστορία ποὺ νὰ ἐμφανίζουν ταυτόχρονα τὴν δύναμη τοῦ πνεύματος, τὴν παρρησία τοῦ λόγου καὶ τὴν προσφορὰ τῆς ὑπάρξεως των ὅλης πρὸς τὸν συνάνθρωπο.…
