Ἡ παιδεία τοῦ Ἑλληνορθοδόξου

τοῦ μακαριστοῦ π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ

Ἡ παιδεία τοῦ Ἑλληνορθοδόξου, ὅπως λέγει ὁ Μ. Βασίλειος στὸ κλασικὸ ἔργο του «Πρὸς τοὺς νέους», ὁδηγεῖ στὴν «παρασκευήν» ἑνός «ἑτέρου (ἄλλου) βίου», ποὺ εἶναι ἡ ἐν Χριστῷ ζωή. Ὅλες οἱ ἄλλες ὄψεις τῆς ζωῆς μας (γάμος, καριέρα) ὑποτάσσονται καὶ συνεργοῦν σ’ αὐτὸν τὸν στόχο. Ἡ αἰωνιότητα ἀρχίζει ἀπὸ τὸν κόσμον αὐτὸ καὶ σ’ αὐτὴν ὁδηγεῖ ἢ ἀγωγὴ τῶν νέων μας, ὅταν εἶναι σύμφωνη μὲ τὴν ἑλληνορθόδοξη παράδοσή μας.

Οἱ μεγάλοι Πατέρες μας εἶναι συνεχιστὲς τῶν ἀρχαίων μεγάλων Ἑλλήνων: Ὅ Γρηγόριος Θεολόγος, ὁ Γρηγόριος Νύσσης, ὁ Μέγας Φώτιος, ὁ Εὐστάθιος Θεσσαλονίκης, ὁ ἅγιος Γρηγόριος  Παλαμᾶς, καὶ τόσοι ἄλλοι. Ὑπῆρχε, βεβαίως, ἡ τάση ἀπό «ὑπεράγαν», φανατικούς, Ὀρθοδόξους νὰ ὑποτιμοῦν τὴν ἑλληνικὴ παιδεία, ὅμως ὁ Γρηγόριος Θεολόγος (4ος αἰῶνας), ἐλέγχοντας τέτοιες τάσεις, παρατηρεῖ: «Οὐκοῦν ἀτιμαστέον τὴν παίδευσιν, ἐπειδὴ οὕτω δοκεῖ τισι», δηλαδὴ δὲν θὰ περιφρονήσουμε την (ἑλληνική) παιδεία, ἐπειδὴ ἔτσι πιστεύουν κάποιοι.

Ἔτσι καταξιώθηκε ἡ ἑλληνικὴ παιδεία στὴν ἁγιοπατερική μας παράδοση. Ὅταν ὁ αὐτοκράτορας Ἰουλιανὸς (361-363) ἀπαγόρευσε στοὺς χριστιανοὺς νὰ φοιτοῦν σὲ ἑλληνικὰ σχολεῖα, ἱεράρχες, ὅπως ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὁ Νόννος Πανοπόλεως κ.α, ἄρχισαν νὰ γράφουν σὲ ἀρχαῖα μέτρα ποιήματα, γιὰ νὰ μελετοῦν τὰ παιδιὰ τῶν χριστιανῶν Ἑλλήνων. Ἔδιναν, ἔτσι, τὴ δυνατότητα στὰ παιδιὰ τῶν χριστιανῶν νὰ μαθαίνουν τὴ γλῶσσα τῶν προγόνων τους. Ὁ ἴδιος ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὅταν προκλήθηκε ἀπὸ κάποιον ἀρχαιολάτρη Σταγείριο, ποὺ ὑπερηφανευόταν γιὰ τὴν κλασικὴ παιδεία του, τοῦ ἀπάντησε: «Ἀττικὸς εἰ σὺ τὴν παίδευσιν; Ἀττικοὶ καὶ ἡμεῖς». Καὶ ἐμεῖς ἔχουμε ἑλληνικὴ παιδεία, τοῦ εἶπε.

Ἡ λατρεία μας εἶναι ὁλόκληρη σ’ αὐτὴν τὴν γλῶσσα, ποὺ δὲν πρέπει νὰ ἀλλάξει (μεταφράσεις νὰ γίνονται, ἀλλὰ γιὰ τὴν ὑποβοήθηση μας). Πράγματι, τὸν 16ο αἰῶνα, τότε ποὺ οἱ δυτικὲς θρησκευτικὲς προπαγάνδες χρησιμοποιοῦσαν τὴν «δημοτική» γιὰ τὴν ἄσκηση τῆς προπαγάνδας τους, ἱστορικὴ ὑπῆρξε ἡ ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἡ γλῶσσα τῆς λατρείας νὰ μείνει ἀπείραχτη, ἀλλὰ τὸ κήρυγμα νὰ γίνεται στὴν γλῶσσα τοῦ λαοῦ. Ἔτσι σώθηκε ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα σὲ ὅλες τὶς διαχρονικὲς μορφές της.

(διασκευὴ στὸ φύλλο 786 τῶν Ἐπάλξεων)