-
Ἄς ἀνοίξωμε τὸ Τριῴδιο μὲ τὴν ταπείνωση
Ἡ Ἐκκλησία μας δὲν μᾶς ἀφήνει ἀπαραμύθητους. Ἡ μία ἑορτὴ διαδέχεται τὴν ἄλλη καὶ ὅλες μαζὶ συμβάλλουν προοδευτικὰ στὸν κοινὸ στόχο, ποὺ εἶναι ἡ πνευματικὴ καὶ ψυχική μας ἀνάταση καί, ἐν τέλει, ἡ σωτηρία μας. Ἐξ ἄλλου, «βίος ἀνεόρταστος μακρὰ ὁδὸς ἀπανδόκευτος», ἔλεγαν καὶ οἱ ἀρχαῖοι.
-
Οἱ προϋποθέσεις τῆς συναντήσεως
Διάγομε ἤδη τὰ μεθέορτα τῆς μεγάλης καὶ κοσμοσωτηρίου ἑορτῆς τῆς Ὑπαπαντῆς τοῦ Κυρίου καὶ βιώνομε καὶ ἐμεῖς, στὸ πρόσωπο τοῦ Θεοδόχου Συμεῶνος καὶ τῆς Προφήτιδος Ἄννης, τὴν χαρὰ ὅλων τῶν ἀνθρώπων γιὰ τὴν συνάντησή των μὲ τὸν Κύριο, ὁ ὁποῖος «ἐπτώχυνε» γιὰ ἐμᾶς, γινόμενος ἄνθρωπος, γιὰ νὰ πλουτίσωμε ἐμεῖς μὲ τὴν θεότητά Του (Γρηγ. Θεολόγος). Ἔμπλεως τῆς μεγάλης αὐτῆς χαρᾶς ἀναφωνεῖ καὶ ὁ θεῖος ὑμνογράφος, στὸ Ἀπολυτίκιο τῆς ἑορτῆς, γιὰ τὸν Συμεῶνα: «Εὐφραίνου καὶ σύ, πρεσβῦτα δίκαιε, δεξάμενος ἐν ἀγκάλαις τὸν ἐλευθερωτὴν τῶν ψυχῶν ἡμῶν, χαριζόμενον ἡμῖν καὶ τὴν Ἀνάστασιν.» Εἶναι πολλὰ καὶ ποικίλα τὰ μηνύματα τῆς ἑορτῆς αὐτῆς καὶ δὲν εἶναι, ἀσφαλῶς, εὔκολο νὰ ἀναλυθοῦν ὅλα σὲ ἕνα σύντομο ἄρθρο. Γι’ αὐτό, μὲ ἀφορμὴ τὴν ἰδιότυπη αὐτὴν συνάντηση καὶ…
-
Ἀναστάντες πορευσώμεθα
Μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, ἀγαπητοί μας ἀναγνῶστες, ἑορτάσαμε καὶ φέτος τὰ κοσμοσωτήρια γεγονότα τῶν Χριστουγέννων καὶ τῶν Φώτων. Καὶ νὰ ποὺ εἰσερχόμαστε σὲ νέο ἑόρτιο κύκλο, στὴν περίοδο δηλαδὴ τοῦ Τριωδίου.
-
Πάντων ἡμῶν ἐστὶ τὸ ἑλληνίζειν
Στοὺς φωτεινοὺς 4ο καὶ 5ο αἰῶνα, παρὰ τὴν λάμψη τῶν τρισμεγίστων φωστήρων καὶ οἰκουμενικῶν διδασκάλων, ὑπῆρχαν χριστιανοὶ ποὺ ἀπέφευγαν νὰ μελετήσουν τὰ ἀρχαιοελληνικὰ κείμενα, φοβούμενοι μήπως ἀλλοιωθῆ ἡ πίστη των, καὶ ἀντιστοίχως «ἑλληνολάτρες» ποὺ θεωροῦσαν τὸν χριστιανισμὸ ὡς ἀπειλὴ γιὰ τὴν ἑλληνομάθειά των. Ἀνάλογες τάσεις ὑπάρχουν, δυστυχῶς, καὶ στὶς ἡμέρες μας. Βεβαίως, στὶς ἀκραῖες αὐτὲς τάσεις τῆς ἐποχῆς των οἱ σοφοί Πατέρες, φωτισμένοι ἀπὸ τὴν θεία χάρη, προέταξαν τὴν μέση ὁδό. Ἔτσι, ὅταν ὁ περιβόητος Ἰουλιανός, ὁ καὶ Παραβάτης ὀνομασθείς, ἔφθασε στὸ σημεῖο νὰ ἀπαγορεύσῃ μὲ διάταγμα (362) τὴν διδασκαλία ἀπὸ τοὺς χριστιανοὺς τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν κειμένων, τότε ὁ θεολόγος καὶ ποιητικὸς Γρηγόριος τοῦ ἀπήντησε μὲ δύο θαυμάσιους «στηλιτευτικούς» λόγους «πρὸς Ἰουλιανὸν Βασιλέα». Στὸν Στηλιτευτικὸ Α’ (PG 35, 532-664), ἀφοῦ…
-
Ἐραστὲς ἀλλὰ καὶ ποιητὲς τοῦ Λόγου οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες
Τοὺς «τρεῖς μεγίστους φωστῆρες» τῆς τρισηλίου Θεότητος, τὶς «κιθάρες τοῦ Πνεύματος» ποὺ «εἰς πᾶσαν τὴν γῆν» ἐξέπεμψαν τὸν θεῖο λόγο, τὰ «εὔλαλα στόματα τῆς ἀληθείας» ποὺ μὲ παρρησία διακήρυξαν τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ τιμάει ἡ Ἐκκλησία μας στὶς 30 Ἰανουαρίου: τὸν σοφὸ Βασίλειο, τὸν θεολόγο Γρηγόριο καὶ τὸν κλεινό Ἰωάννη, «τῶν Ἱεραρχῶν τὴν Τριάδα». «Οὐκ εἰσὶν λαλιαί, οὐδὲ λόγοι, ὧν οὐχὶ ἀκούονται αἱ φωναὶ αὐτῶν» (Στιχηρὸ τοῦ Ἑσπερινοῦ), ἀναφωνεῖ μὲ θαυμασμὸ ὁ ὑμνωδός. Πράγματι, στὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης ἀντήχησε ἡ λαλιά των καὶ «τὴν κτίσιν πᾶσαν» μὲ τὰ νάματα τῆς θεογνωσίας πότισε ὁ λόγος των. Δὲν ὑπάρχουν, ὡστόσο, πολλὲς μορφὲς στὴν ἱστορία ποὺ νὰ συνδυάζουν τὴν δύναμη τοῦ πνεύματος, τὴν παρρησία τοῦ λόγου καὶ τὴν προσφορὰ ὅλης τῆς ὑπάρξεώς των…
-
Ὁ ἀγωνιστὴς τῆς εἰρήνης
«Εἰρήνη φίλη, τὸ γλυκὺ καὶ πρᾶγμα καὶ ὄνομα.» Ἔτσι ἀποκαλεῖ σὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς λόγους του ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος τὴν εἰρήνη: φίλη, δηλαδὴ ἀγαπημένη. Καὶ συνεχίζει: «Εἰρήνη φίλη, τὸ ἐμὸν μελέτημα καὶ καλλώπισμα.» Ἀποκαλεῖ ἑπομένως τὴν εἰρήνη ὄχι μόνον ἀγαπημένη ἀλλὰ καὶ στολίδι καὶ φροντίδα. Πράγματι, ὁ Γρηγόριος δὲν ὑπῆρξε μόνον μέγας Θεολόγος ἀλλὰ καὶ θερμὸς ἀγωνιστὴς τῆς εἰρήνης. Ἰδιαίτερα εὐαίσθητη φύση ὀ ἴδιος πληγωνόταν ἀπὸ τὶς ἔριδες ποὺ συντάρασσαν τότε τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, εἴτε αὐτὲς προέρχονταν ἀπὸ αἱρετικοὺς εἴτε προέρχονταν ἀπὸ ὁμονοοῦντες! Συνέταξε ἔτσι τρεῖς ἐξαίρετους «Εἰρηνικούς λόγους», ποὺ συνιστοῦν ἕνα ἀληθινὸ διαμάντι τόσο γιὰ τὴν ὑπέροχη γλῶσσα ὅσο καὶ γιὰ τὸ βαθύ τους περιεχόμενο. Αὐτὸς ὁ κατ’ ἐξοχὴν ἤπιος καὶ φιλερήμων Πατέρας ἀγωνίστηκε μὲ ὅλες του…
-
Τὰ βήματα τῆς σωτηρίας
Μιὰ θαυμάσια πνευματικὴ εὐκαιρία μᾶς προσφέρει ἡ Ἐκκλησία μας τὴν Κυριακὴ ΙΕ’ Λουκᾶ, ὁπότε ἀναγιγνώσκεται ἡ περικοπὴ τοῦ Ζακχαίου. Εἶναι θαυμάσια ἡ εὐκαιρία γιὰ δύο κυρίως λόγους: Πρῶτον, γιατὶ μᾶς δείχνει τὴν δύναμη τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου ποὺ ἀποφασίζει νὰ ἀναζητήσῃ τὴν σωτηρία του, καί, δεύτερον, διότι παρουσιάζει παράλληλα τὸ ἔλεος καὶ τὴν εὐσπλαγχνία τοῦ ἀγαθοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος διὰ τοῦ Υἱοῦ του προσφέρει τὴν σωτηρία σὲ κάθε ἀπολωλὸς ποὺ τὴν ἐπιζητεῖ μὲ πόθο. Ἀλλὰ ἂς ἔλθωμε στὴν περικοπή: Ὁ Κύριος, στὸν δρόμο πρὸς τὰ Ἱεροσόλυμα, «εἰσελθὼν διήρχετο εἰς τὴν Ἱεριχώ﮲καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ὀνόματι καλούμενος Ζακχαῖος καὶ αὐτὸς ἦν ἀρχιτελώνης καὶ οὗτος ἦν πλούσιος» (Λουκ. ιθ’ 1-2). Ὁ Κύριος, ἀσφαλῶς, οὐδέποτε βαδίζει τυχαίως, ἀλλὰ ἐπιλέγει ἐκεῖνον τὸν δρόμο ποὺ θὰ…
-
Πατὴρ Πατέρων ὁ Ἀντώνιος
«Τῶν ἀσκητῶν τὴν δόξαν καὶ μοναζόντων τὸ καύχημα», «τὸν θεοφόρον Ἀντώνιον» τιμάει ἡ Ἐκκλησία μας στὶς 17 Ἰανουαρίου. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ὁ μήνας Ἰανουάριος κοσμεῖται ἀπὸ πολλὲς καὶ ἐξέχουσες μορφὲς Ἁγίων, ἀνάμεσα στὶς ὁποῖες ξεχωριστὴ θέση κατέχει ὁ Μέγας Ἀντώνιος. Ἐξ ἄλλου καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Ἐκκλησία τὸν ἀποκαλεῖ Μέγα εἶναι δηλωτικὸ τῆς ἀξίας τοῦ ἀνδρός, καθ’ ὅτι τὸ προσωνύμιο αὐτὸ σὲ ἐλάχιστους μόνον ἀπὸ τὸν ἀναρίθμητο χορὸ τῶν Ἁγίων ἔχει δοθῆ. Εἶναι γνωστός, βεβαίως, ὁ βίος καὶ θαυμαστὴ ἡ πολιτεία τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου. Ἄλλωστε ὁ καθ’ ἕνας ἀπὸ ἐμᾶς μπορεῖ εὔκολα καὶ γρήγορα, μὲ τὴν βοήθεια καὶ τῆς σύγχρονης τεχνολογίας, νὰ ἀνατρέξῃ σὲ πλῆθος πηγῶν, γιὰ νὰ ἀντλήσῃ τὶς σχετικὲς πληροφορίες. Πολλὰ στοιχεῖα θὰ μπορούσαμε καὶ ἐμεῖς νὰ…
-
Οἱ Καταβασίες τῶν Φώτων
Κατὰ τὸν Ὄρθρο τῶν Φώτων ψάλλονται δύο Κανόνες, ὁ ῥυθμοτονικὸς τοῦ Κοσμᾶ τοῦ Μελωδοῦ («Βυθοῦ ἀνεκάλυψε πυθμένα…»), καὶ ὁ ἰαμβικὸς τοῦ Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ («Στίβει θαλάσσης κυματούμενον σάλον…»). Ὁ ἰαμβικὸς κανόνας ἔχει τὴν ἀκόλουθη ἀκροστιχίδα διὰ ἡρῳελεγείων στίχων: «Σήμερον ἀχράντοιο βαλὼν θεοφεγγέϊ πυρσῷ Πνεύματος ἐνθάπτει νάμασιν ἀμπλακίην φλέξας Παμμεδέοντος ἐῢς Πάϊς﮲ ἠπιόων δὲ ὑμνηταῖς μελέων τῶνδε δίδωσιν χάριν», δηλαδή: Σήμερα μὲ τὸν θεοφεγγῆ πυρσὸ τοῦ ἀχράντου Πνεύματος, ἀφοῦ κτύπησε καὶ ἔκαψε τὴν ἁμαρτία («βαλὼν … φλέξας ἀμπλακίην») ὁ ἀγαθὸς υἱὸς τοῦ Παμβασιλέως («Παμμεδέοντος ἐῢς Παϊς») τὴν θάβει μέσα στὰ νάματα (τοῦ Ἰορδάνου). Καὶ δείχνοντας τὴν εὐνοϊκή του διάθεση («ἠπιόων») δίδει χάρη σὲ μᾶς ποὺ τὸν ὑμνοῦμε μ’ αὐτὰ ἐδῶ τὰ ἄσματα («ὑμνηταῖς μελέων τῶνδε»). Παλαιότερα, οἱ Κανόνες ψάλλονταν ὁλόκληροι καὶ…
-
Πιστῶς ἑορτάσωμεν Χριστοῦ τὰ Γενέθλια
«Δεῦτε, ἅπαντες, Χριστοῦ τὰ Γενέθλια πιστῶς προεορτάσωμεν», μᾶς καλεῖ ἡ Ἐκκλησία διὰ στόματος τῶν ἐμπνευσμένων ὑμνωδῶν της, καὶ συγχρόνως μᾶς προετοιμάζει νὰ ζήσωμε τὴν μεγάλη αὐτὴν Δεσποτικὴ ἑορτὴ τῆς τοῦ Χριστοῦ Γεννήσεως πνευματικῷ τῷ τρόπῳ, «ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ὠδαῖς πνευματικαῖς.» Πράγματι, ὅλες οἱ Ἀκολουθίες τῶν ἡμερῶν αὐτῶν, καὶ μάλιστα ἀπὸ τὴν Κ’ Δεκεμβρίου, ποὺ ἡ Ἐκκλησία μᾶς εἰσάγει καὶ ἐπισήμως στὴν προεόρτια περίοδο, δὲν κάνουν τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὸ νὰ ὑψώνουν τὸν νοῦ μας καὶ νὰ ἀνάγουν τὴν διάνοιά μας «ἐπὶ τὴν Βηθλεέμ», ὅπου συντελεῖται «τὸ ἐν τῷ σπηλαίῳ μέγα μυστήριον». Ὡς καὶ κατανυκτικὰ Ἀπόδειπνα μᾶς προσφέρει ἡ Ἐκκλησία μας, μὲ ὑπέροχες πνευματικὲς ὠδές, ποὺ θυμίζουν τὸν ἀναστάσιμο κανόνα, παραπέμπουν ὅμως στὴν Γέννηση, ὅπως λ.χ. «Τῷ τὴν ἄβατον κυμαινομένην…
-
ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ Ο ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΣ
ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ, Θεολόγου –Καθηγητού Ένας από τους πλέον δημοφιλείς αγίους της Εκκλησίας μας είναι και ο άγιος Σπυρίδων ο θαυματουργός, του οποίου το τίμιο λείψανο βρίσκεται στην Κέρκυρα, άφθαρτο εδώ και χίλια επτακόσια χρόνια. Καταγόταν από την Κύπρο. Γεννήθηκε στο χωριό Άσσια περί το 270, από αγρότες, απλοϊκούς και φτωχούς, αλλά ευσεβείς γονείς. Ο ίδιος δεν είχε την ευκαιρία να λάβει σπουδαία εκπαίδευση, παρά μόνο τη στοιχειώδη. Όμως οι γονείς του ενστάλαξαν στην ψυχή του την ευσέβεια. Τα λίγα γράμματα, που έμαθε, τα χρησιμοποιούσε για τη μελέτη της Αγίας Γραφής και άλλων ψυχωφελών αναγνωσμάτων. Ακολούθησε το επάγγελμα των γονέων του, του ποιμένα προβάτων. Εκεί στα λιβάδια και στα δάση μελετούσε με πάθος το λόγο του Θεού προσευχόμενος αδιάλειπτα. Μέσα…
-
ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ Η ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΣ
ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού Ορισμένοι άγιοι της Εκκλησίας μας έχουν την προσωνυμία Μεγαλομάρτυρες, διότι υπέστησαν ιδιαίτερα σκληρά βασανιστήρια, κατά την ομολογία τους στο Χριστό και την άρνησή τους να ασπασθούν αλλότριους ψεύτικους «θεούς» και να θυσιάσουν στα άψυχα είδωλα. Ανάμεσα σ’ αυτούς συγκαταλέγεται η Μεγαλομάρτυς Βαρβάρα, μια ηρωική κόρη, η οποία αντάλλαξε τις δόξες του κόσμου με την πίστη της και την προσήλωσή τους στο Σωτήρα Χριστό. Γεννήθηκε και έζησε σε καιρούς, στα χρόνια του αυτοκράτορα Μαξιμιανού (286-305), όπου είχε λάβει χώρα ο μεγαλύτερος και σκληρότερος διωγμός κατά των Χριστιανών, από το αντίχριστο και δαιμονικό Ρωμαϊκό Κράτος. Ήταν κόρη ενός φανατικού ειδωλολάτρη, ονόματι Διοσκούρου, ο οποίος συγκαταλέγονταν στους ευγενείς, πλουσίους και αξιωματούχους της μεγάλης πόλεως Ηλιουπόλεως της Αιγύπτου.…
-
ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ: Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΥΜΝΟΓΡΑΦΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ, Θεολόγου – Καθηγητού Οι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας έβαλαν τη δική τους σφραγίδα ο καθένας στη διατύπωση της αποκαλυμμένης και σώζουσας αλήθειας. Είναι όντως θαυμαστό το γεγονός ότι ουδέποτε υπήρξε χρόνος στη δισχιλιόχρονη πορεία της Εκκλησίας μας να μην υπάρχουν Πατέρες και διδάσκαλοι, οι οποίοι εκφράζουν την αυτοσυνειδησία Της. Μια από τις μεγάλες πατερικές μορφές υπήρξε και ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο οποίος έζησε και έδρασε σε μια κρίσιμη εποχή για την Εκκλησία, όπου η εικονομαχία συγκλόνιζε τα θεμέλιά Της. Γεννήθηκε στη Δαμασκό της Συρίας περί το 645 από ευγενείς γονείς. Η πατρίδα του, όπως και όλη η Μ. Ανατολή βρισκόταν στην εξουσία των Αράβων κατακτητών. Ο πατέρας του Σέργιος ήταν υπουργός των οικονομικών του…
-
ΑΓΙΟΣ ΚΛΗΜΗΣ ΡΩΜΗΣ: Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟΣ ΠΑΤΕΡΑΣ
ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού Μια κατηγορία Πατέρων της Εκκλησίας μας ονομάζονται «Αποστολικοί». Πρόκειται για τους μαθητές και διαδόχους των Αγίων Αποστόλων, οι οποίοι παρέλαβαν την αγία μας πίστη από αυτούς. Ένας από αυτούς, υπήρξε ο άγιος Κλήμης, ο Ιερομάρτυρας και τρίτος Επίσκοπος Ρώμης. Καταγόταν από τη Ρώμη και έζησε στα τέλη του 1ου μ. Χ. αιώνα και έδρασε στα χρόνια που βασίλευσαν οι αυτοκράτορες: Δομετιανός (81-96), Νέρβας (96-98) και Τραϊανός (98-117). Είχε κατά την παράδοση βασιλική καταγωγή. Οι γονείς του ονομαζόταν Φαύστος και Ματθιδία. Χάρις στην ευγενή καταγωγή του και την οικονομική άνεση της οικογένειάς του έκαμε λαμπρές σπουδές. Έμαθε την ελληνική γλώσσα, γενόμενος έτσι και κοινωνός της ελληνικής παιδείας και φιλοσοφίας. Μάλιστα η πολυμάθειά του και…
-
«Μεγάλη, ὄντως, ἡ πρόοδός σου»
Μέσα στὸ ζοφερὸ κλίμα τῶν ἡμερῶν, στὴν ταραχή, στὸν πόνο καὶ στὴν θλίψη ἀπὸ τὴν σωρεία τῶν βιαίων καὶ ἐγκληματικῶν πράξεων σὲ βάρος τῶν πλέον ἀδυνάμων ἀδελφῶν μας, καὶ μάλιστα τῶν ἀνυπεράσπιστων παιδιῶν, «ὡς ἔαρ εὐφρόσυνον ἐπέλαμψεν ἡμῖν» ἡ μεγάλη Θεομητορικὴ ἑορτὴ τῶν Εἰσοδίων. Πόσο παρήγορη καὶ ἐνθαρρυντικὴ φαντάζει, ἀλήθεια, στὸν νοῦ μας ἡ εἰκόνα τῆς παραδόσεως τῆς μικρῆς κόρης, Μαριάμ, ἀπὸ τοὺς εὐλαβεῖς ὑπερήλικες γονεῖς της, Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννα, στὸν ναὸ τοῦ Κυρίου, ποὺ ἀναλαμβάνει τὴν προστασία της, ἕως ὅτου ἡ 15χρονη κόρη παραδοθῆ πλέον στὰ χέρια τοῦ νέου της προστάτου, τοῦ δικαίου Ἰωσήφ. «Μεγάλη ὄντως ἡ πρόοδός σου», ἀναφωνεῖ ὁ ἱερὸς ὑμνογράφος σ’ ἕνα ὑπέροχο Κάθισμα τοῦ Ὄρθρου τῆς ἑορτῆς. Ἀλλὰ γιὰ ποιά πρόοδο γίνεται ἐδῶ λόγος; Ἀσφαλῶς…
