Ἡ Γενοκτονία τῶν Ποντίων

Ἡ Γενοκτονία τῶν Ποντίων
Σύμφωνα μὲ τὴν Διεθνῆ Σύμβαση γιὰ τὴν πρόληψη καὶ τὴν καταστολὴ τοῦ Ἐγκλήματος τῆς Γενοκτονίας, ποὺ ψηφίστηκε ἀπὸ τὰ Ἡνωμένα Ἔθνη τὸ 1948, ὡς γενοκτονία ὁρίζεται ὁποιαδήποτε ἀπὸ τὶς παρακάτω πράξεις ἐνεργεῖται μὲ πρόθεση ὁλικῆς ἤ μερικῆς καταστροφῆς ὁμάδος ἐθνικῆς, φυλετικῆς ἤ θρησκευτικῆς:
Α) Φόνος μελῶν τῆς ὁμάδος.
Β) Σοβαρὴ βλάβη τῆς σωματικῆς ἤ διανοητικῆς ἀκεραιότητος τῶν μελῶν τῆς ὁμάδος.

Ἡ Γενοκτονία τῶν Ποντίων
Σύμφωνα μὲ τὴν Διεθνῆ Σύμβαση γιὰ τὴν πρόληψη καὶ τὴν καταστολὴ τοῦ Ἐγκλήματος τῆς Γενοκτονίας, ποὺ ψηφίστηκε ἀπὸ τὰ Ἡνωμένα Ἔθνη τὸ 1948, ὡς γενοκτονία ὁρίζεται ὁποιαδήποτε ἀπὸ τὶς παρακάτω πράξεις ἐνεργεῖται μὲ πρόθεση ὁλικῆς ἤ μερικῆς καταστροφῆς ὁμάδος ἐθνικῆς, φυλετικῆς ἤ θρησκευτικῆς:
Α) Φόνος μελῶν τῆς ὁμάδος.
Β) Σοβαρὴ βλάβη τῆς σωματικῆς ἤ διανοητικῆς ἀκεραιότητος τῶν μελῶν τῆς ὁμάδος.
Γ) Ἐκ προθέσεως ὑποβολὴ τῆς ὁμάδος σὲ συνθῆκες διαβιώσεως ποὺ μποροῦν νὰ ἐπιφέρουν τὴν πλήρη ἤ τὴν μερικὴ καταστροφή της.
Δ) Μέτρα ποὺ ἀποβλέπουν στὴν παρεμπόδιση τῆς γεννήσεως στοὺς κόλπους τῆς ὁμάδος.
Ε) Ἀναγκαστικὴ μεταφορὰ παιδιῶν μιᾶς ὁμάδος σὲ ἕτερη ὁμάδα.
Σημειωτέον δὲ ὅτι ὡς τιμωρητέες πράξεις θεωροῦνται ἐπίσης ἡ ἀπόπειρα γενοκτονίας καὶ ἡ συνέργεια πρὸς διάπραξή της.
Στὸ ἐρώτημα ἐὰν ἀποδεικνύεται ὅτι οἱ Τοῦρκοι στόχευαν νὰ καταστρέψουν ὁλικὰ ἤ μερικὰ συγκεκριμένη (-ες) ὁμάδα (-ες), ἡ ἀπάντηση εἶναι ὅτι ἡ πρόθεσή τους τεκμηριώνεται ἐπισήμως στὸ συνέδριό τους στὴν Θεσσαλονίκη τὸ 1911:
«Ἡ Τουρκία πρέπει νὰ γίνη μωαμεθανικὴ χώρα, ὅπου ἡ μωαμεθανικὴ θρησκεία καὶ οἱ μωαμεθανικὲς ἀντιλήψεις θὰ κυριαρχοῦν καὶ κάθε ἄλλη θρησκευτικὴ προπαγάνδα θὰ καταπνίγεται. … Ἀργὰ ἤ γρήγορα θὰ πρέπει νὰ πραγματοποιηθῆ ἡ πλήρης ὀθωμανοποίηση ὅλων τῶν ὑπηκόων τῆς Τουρκίας. Καὶ εἶναι ὁλοκάθαρο ὅτι αὐτὸ δὲν μπορεῖ νὰ γίνῃ μὲ τὴν πειθώ. Ἄρα, πρέπει νὰ χρησιμοποιηθῆ ἔνοπλη βία. …Τὸ δικαίωμα τῶν ἄλλων ἐθνοτήτων νὰ ἔχουν δικές τους ὀργανώσεις θὰ πρέπει νὰ ἀποκλεισθῆ. Κάθε μορφὴ ἀποκέντρωσης καὶ αὐτοδιοίκησης θὰ θεωρεῖται προδοσία πρὸς τὴν τουρκικὴ αὐτοκρατορία.»
Ὑπάρχουν καὶ πιὸ σκληρὲς ἐκφράσεις, σὲ ἄλλες τους ἐξαγγελίες, ὅπως «τὰ ἔθνη ποὺ ἀπέμειναν ἀπὸ παλιὰ στὴν αὐτοκρατορία μας μοιάζουν μὲ ξένα καὶ βλαβερὰ χόρτα ποὺ πρέπει νὰ ἐκριζωθοῦν. Ἄλλωστε αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ σκοπὸς τῆς ἐπανάστασής μας.» καὶ «Θέλω νὰ ζήση ὁ Τοῦρκος. Καὶ θέλω νὰ ζήση στὰ ἐδάφη αὐτὰ καὶ νὰ εἶναι ἀνεξάρτητος. Ἐκτὸς τῶν Τούρκων ὅλα τὰ ἄλλα στοιχεῖα νὰ ἐξοντωθοῦν…»
Εἶναι ἑπομένως φανερὸ ὅτι ἡ γενοκτονία ἦταν πολιτικὴ ἐπιλογὴ καὶ στρατηγικὸς σχεδιασμὸς τῶν Νεοτούρκων, παρὰ τὶς ἀρχικές των ἐξαγγελίες περὶ αὐτοδιαθέσεως τῶν μὴ μουσουλμανικῶν ἐθνοτήτων. Γρήγορα φανέρωσαν τὸ πραγματικό πρόσωπό τους, ὅτι δηλαδὴ στόχευαν στὴν ἐξόντωση ὅλων ὅσων δὲν ἦταν Μουσουλμάνοι. Ἐξ ἄλλου, κατὰ τὴν ὀθωμανικὴ παράδοση ἡ θρησκεία ἐπιτελεῖ καὶ λειτουργία ἐθνικῆς ταυτότητος. Ἕνας Ῥωμιὸς ποὺ ἀλλαξοπιστοῦσε δὲν θεωροῦταν πλέον Ἕλληνας (μουσουλμάνος) ἀλλὰ Τοῦρκος, καὶ ἡ λέξη ποὺ χρησιμοποιοῦσαν ἦταν ὅτι «τούρκεψε».
Ὅσον ἀφορᾶ στοὺς τρόπους ποὺ χρησιμοποίησαν οἱ Τοῦρκοι, γιὰ νὰ ὑλοποιήσουν τὰ σχέδιά των, διαπράχθηκαν ὅλα ὅσα προβλέπει ἡ προαναφερόμενη σύμβαση: Φόνοι (κάψιμο ἀνθρώπων ζωντανῶν, κρέμασμα, βιασμοί), σοβαρὲς σωματικὲς βλάβες (βασανιστήρια, βιασμοί, ἀκρωτηριασμοί), βλάβες τῆς διανοητικῆς των ἀκεραιότητος (δὲν ἦταν λίγοι ἐκεῖνοι τῶν ὁποίων σάλεψαν τὰ λογικά, καθὼς ἔβλεπαν τοὺς ἀνθρώπους τους νὰ βασανίζονται μπροστὰ στὰ μάτια τους, μὲ τοὺς βιαστὲς νὰ ἀπολαμβάνουν τὸ θέαμα καὶ κατόπιν νὰ ὁδηγοῦν καὶ τοὺς ἴδιους στὸ μαρτύριο). Ἐξ ἄλλου, μὲ τὰ τάγματα ἐργασίας, τὶς ἐκτοπίσεις, τὶς ἀτέλειωτες πορεῖες χωρὶς προορισμὸ ὑπὸ συνθῆκες μεγάλου ψύχους ἤ καύσωνα, μὲ ὑποτυπώδη διατροφή, ἐξαθλιωμένοι, ἄρρωστοι καὶ βασανισμένοι ὑποβάλλονταν σὲ μερικὴ ἤ πλήρη ἐξόντωση. Ὅσοι γλύτωναν, δὲν εἶχαν ποῦ νὰ γυρίσουν, διότι οἱ οἰκίες καὶ τὰ χωριά τους εἶχαν καῆ.
Μὲ τὴν πρόκληση σωματικοῦ ἤ ψυχικοῦ θανάτου καὶ μὲ διοικητικὲς ῥυθμίσεις ποὺ στόχευαν στὶς μειονότητες (φορολογική ἐξόντωση, δήμευση τῶν περιουσιῶν τῶν ἱδρυμάτων τους, ἀπαγόρευση ἄσκησης συγκεκριμένων ἐπαγγελμάτων, κατάργηση αὐτοδιοίκησης καὶ κοινοτικῆς ἐκπαίδευσης, ἀφοπλισμός), ἐπιτεύχθηκε ἡ διάλυση τῶν ὑποδομῶν γιὰ ἀξιοπρεπῆ διαβίωση στὴν χώρα τους. Ἔτσι, ἔπαιρναν τὸν δρόμο τῆς προσφυγιᾶς κυρίως πρὸς τὴν γειτονικὴ ὁμόδοξη Ῥωσία, ὅπου τὴν περίοδο τῆς γενοκτονίας στὶς ἀρχὲς τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος (1914-1923), ζοῦσαν πάνω ἀπὸ μισὸ ἑκατομμύριο Ἑλληνοπόντιοι ἀδελφοί τους.
Ὅσον ἀφορᾶ στὰ παιδιὰ ποὺ ἐπιζοῦσαν, αὐτὰ δὲν τὰ περίμενε καλύτερη τύχη, ἀφοῦ οἱ Τοῦρκοι τὰ ἐνέτασσαν στὴν δική τους ἐθνικὴ ὁμάδα μέσα ἀπὸ τὸν θεσμὸ τῶν ὀρφανοτροφείων. Ἔτσι, λάμβαναν τουρκικὴ ἐκπαίδευση, ἄκουγαν τὴν τουρκικὴ ἐκδοχὴ τῶν γεγονότων καὶ ἐνηλικιώνονταν ὡς συνειδητοὶ Τοῦρκοι. Σπανίως μάθαιναν κάποια στιγμὴ τὶς ῥίζες τους, ἀλλὰ ἦταν τόση ἡ πλύση ἐγκεφάλου, ποὺ ἤ δὲν τὸ πίστευαν ἤ ἔσπευδαν νὰ τὶς ἀναζητήσουν, μὲ ὅλους τοὺς κινδύνους ποὺ αὐτὸ συνεπαγόταν.
Ἡ θλιβερότερη ὅμως περίπτωση εἶναι ἡ λεγόμενη «λευκὴ» γενοκτονία, ἡ ἀλλοτρίωση δηλαδὴ καὶ ἡ ἀπώλεια τῆς ταυτότητάς τους, ὅταν ἀφομοιώνονται ἀπὸ πληθυσμιακὰ ἰσχυρότερες ὁμάδες στὶς χῶρες ὑποδοχῆς τους, γεγονὸς ποὺ ἀφορᾶ βεβαίως στοὺς ἐπιζῶντες ἀπογόνους τρίτης καὶ τέταρτης γενιᾶς.
Εἶναι φανερὸ ὅτι στὴν περίπτωση τῶν Ποντίων πληροῦνται ὅλοι οἱ παραπάνω ὅροι τῆς συμβάσεως ὅσον ἀφορᾶ στὴν διάπραξη γενοκτονίας. Σύμφωνα με τον Δρ. Βασίλειο Θ. Μεϊχανετσίδη, μέλος της Διεθνούς Ενώσεως Μελετητών Γενοκτονίας, «ἐνῶ η γενοκτονία συνιστά έγκλημα του διεθνούς (ποινικού) δικαίου, η εθνοκάθαρση δεν έχει λάβει ρητή νομική αναγνώριση, αλλά χρησιμοποιείται ως γενική ονομασία, για να περιγράψει ένα σύνολο εγκλημάτων, όπως π.χ. τα εγκλήματα πολέμου, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, αλλά και το ίδιο το έγκλημα της γενοκτονίας. Ως εκ τούτου, τα γεγονότα κατά των Ελλήνων του Πόντου και ευρύτερα κατά των Οθωμανών Ελλήνων νομικώς στοιχειοθετούν το έγκλημα της γενοκτονίας, μπορούν όμως να περιγραφούν και ως εθνοκάθαρση» (Ἐλευθεροτυπία, 19/5/2014). Σημειωτέον ὅτι ἡ ὡς ἄνω ἕνωση ἀναγνώρισε τὰ γεγονότα ποὺ ἐξετάζομε ὡς γενοκτονία μὲ πλειοψηφία ἄνω τοῦ 80% ἐπὶ τῶν ψηφισάντων μελῶν της τὸν Δεκέμβριο τοῦ 2007.
Λαμβανομένου δὲ ὑπ’ ὄψιν ὅτι ἡ γενοκτονία εἶναι ἕνα ἔγκλημα ποὺ δὲν παραγράφεται καὶ ἐπιτάσσει τὴν τιμωρία τοῦ θύτη σύμφωνα μὲ τὸ διεθνὲς δίκαιο, μποροῦμε νὰ ἀντιληφθοῦμε γιατὶ ἡ Τουρκία δὲν τὴν ἀναγνωρίζει, μιλῶντας γιὰ
«μερικὲς» ἀπώλειες σὲ καιρὸ πολέμου. Ἀλλὰ καὶ στὴν πατρίδα μας, ποὺ πέρασαν 70 χρόνια ἕως ὅτου ἀναγνωριστῆ ἡ γενοκτονία αὐτή, ὑπάρχουν ὀπαδοὶ τοῦ ἀναθεωρητισμοῦ, ποὺ ἐξυπηρετοῦν ἀσφαλῶς συγκεκριμένες (μικρο)πολιτικὲς σκοπιμότητες.
Πάντως, στὸν χῶρο τῆς ἄλλοτε χριστιανικῆς Ἀνατολῆς 353.000 Πόντιοι σὲ σύνολο 697.000, 1.500.000 Ἀρμένιοι καὶ 700.000 Ἀσσυροχαλδαῖοι ὑπέστησαν τὸ ἔγκλημα τῆς γενοκτονίας, τὸ ὁποῖο παραμένει ἀτιμώρητο. Μὴ διαφαινομένης δὲ κάποιας ὁρατῆς τιμωρίας, ἴσως τελικὰ ἐκείνη νὰ ἔλθη ἀπὸ ἀλλοῦ. Πάντως, γιὰ τὴν γείτονα, αὐτὴν τὴν στιγμή, ὁ μεγαλύτερος πονοκέφαλος, μεγαλύτερος καὶ ἀπὸ αὐτὸν τῶν Κούρδων, εἶναι τὰ μερικὰ ἑκατομμύρια τῶν κρυπτοχριστιανῶν, στοὺς ὁποίους προστίθενται ὅλο καὶ περισσότεροι Τοῦρκοι ποὺ βαπτίζονται ὀρθόδοξοι…
Σοφία Μπεκρῆ, φιλόλογος – θεολόγος
(Τὸ παρὸν ἀποτελεῖ μέρος τῆς εἰσηγήσεως τὸ Σάββατο 19.5.2018 στὴν αἴθουσα «Ἐπάλξεις», Ζήνωνος 3, Ὁμόνοια)