Οἱ Χαιρετισμοὶ

Φτάσαμε καὶ φέτος στὴν περίοδο τῆς Μ. Τεσσαροκοστῆς, μιὰ περίοδο ποὺ ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ μας μᾶς ἀνοίγει δρόμους μετανοίας καὶ μᾶς προετοιμάζει νὰ δεχτοῦμε τὴν σωτηρία καὶ τὴν Νέα Ζωὴ ποὺ ὁ ἴδιος αὐτεπαγγέλτως μᾶς προσφέρει. Στὴν προετοιμασία μας γιὰ νὰ δεχτοῦμε τὶς θεῖες δωρεὲς μᾶς βοηθοῦν καὶ οἱ ὕμνοι τῶν θεοπνεύστων ὑμνογράφων τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως εἶναι οἱ Χαιρετισμοὶ στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο καὶ ὁ Μεγάλος Κανόνας.

Φτάσαμε καὶ φέτος στὴν περίοδο τῆς Μ. Τεσσαροκοστῆς, μιὰ περίοδο ποὺ ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ μας μᾶς ἀνοίγει δρόμους μετανοίας καὶ μᾶς προετοιμάζει νὰ δεχτοῦμε τὴν σωτηρία καὶ τὴν Νέα Ζωὴ ποὺ ὁ ἴδιος αὐτεπαγγέλτως μᾶς προσφέρει. Στὴν προετοιμασία μας γιὰ νὰ δεχτοῦμε τὶς θεῖες δωρεὲς μᾶς βοηθοῦν καὶ οἱ ὕμνοι τῶν θεοπνεύστων ὑμνογράφων τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως εἶναι οἱ Χαιρετισμοὶ στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο καὶ ὁ Μεγάλος Κανόνας.

Ὁ Μεγάλος Κανόνας εἶναι ποίημα τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης καὶ ψάλλεται τὸ ἑσπέρας τῆς Τετάρτης τῆς Ε’ Ἑβδομάδας τῶν Νηστειῶν. Οἱ δὲ Χαιρετισμοὶ στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο εἶναι ἀπὸ τὶς πιὸ δημοφιλεῖς Ἀκολουθίες τῆς ὀρθοδόξου λειτουργικῆς ζωῆς. Ἀποτελοῦνται ἀπὸ δύο μεγάλα ποιήματα: α) τὸν Κανόνα καὶ β) τὸν Ἀκάθιστο Ὕμνο. Ὁ Κανόνας στὸν Ἀκάθιστο Ὕμνο εἶναι ποίημα τοῦ μεγάλου ὑμνογράφου Ἰωσὴφ (9ος αἰ.). καὶ ὅπως ὅλοι οἱ λειτουργικοὶ Κανόνες, ἀποτελεῖται ἀπὸ ᾠδές. Ὡς γνωστόν, κάθε ᾠδὴ ἀποτελεῖται ἀπὸ τροπάρια. Τὸ πρῶτο τροπάριο κάθε ᾠδῆς λέγεται Εἱρμός, γιατὶ ἀφ’ ἑνὸς δείχνει τὴν μελωδία βάσει τῆς ὁποίας ψάλλονται καὶ τὰ ὑπόλοιπα τροπάρια τῆς ᾠδῆς, ἀφ’ ἑτέρου συνδέει τὸ περιεχόμενό του μὲ τὸ περιεχόμενο τῶν παλαιῶν βιβλικῶν ᾠδῶν. Οἱ βιβλικὲς ᾠδὲς εἶναι ἐννέα.

Ἡ πρώτη εἶναι ὁ ὕμνος ποὺ ἔψαλαν οἱ Ἰσραηλίτες, ὅταν διέβησαν τὴν Ἐρυθρὰ Θάλασσα καὶ ἀρχίζει: «Ἄσωμεν τῷ Κυρίῳ, ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται…». (Ἐξ. Ε’, 1- 18).

Ἡ δεύτερη ᾠδὴ εἶναι ποίημα τοῦ Μωϋσέως, μὲ τὸ ὁποῖο ἐξέφρασε τὴν ἀγανάκτησή του κατὰ τῶν συμπατριωτῶν του, γιατί, ἐν ᾧ αὐτὸς τοὺς ἔφερνε τὶς θεοχάρακτες πλάκες τῆς Διαθήκης, ἐκεῖνοι ἀποστατοῦσαν καὶ λάτρευαν χρυσὸ μοσχάρι. Ἀρχίζει: «Πρόσεχε Οὐρανὲ καὶ λαλήσω καὶ ἀκουέτω ἡ γῆ ρήματα ἐκ στόματός μου…». (Δευτ. ΛΒ’, 1- 43).

Ἡ τρίτη εἶναι ἡ ᾠδὴ ποὺ ἔψαλε ἡ προφῆτις Ἄννα, ὅταν γέννησε τὸν Σαμουὴλ καὶ τὸν ἀφιέρωσε στὸν Θεό. Ἀρχίζει: «Ἐστερεώθη ἡ καρδία μου ἐν Κυρίῳ, ὑψώθη κέρας μου ἐν Θεῷ μου…». (Α’ Βασιλ. Β’, 1- 10).

Ἡ τέταρτη εἶναι ὕμνος τοῦ Προφήτου Ἀββακούμ, ὅταν προεῖδε τὴν Σάρκωση τοῦ Κυρίου. Ἀρχίζει: «Κύριε, εἰσακήκοα τὴν ἀκοὴν σου καὶ ἐφοβήθην. Κύριε, κατενόησα τὰ ἔργα σου καὶ ἐξέστην…». (Ἀββακ. Γ’, 1- 19).

Ἡ πέμπτη εἶναι τοῦ Προφήτου Ἡσαΐα, μὲ τὴν ὁποία προλέγει τὴν Σάρκωση καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Ἀρχίζει: «Ἐκ νυκτὸς ὀρθρίζει τὸ πνεῦμα μου πρὸς σὲ ὁ Θεός, διότι φῶς τὰ προστάγματά σου ἐπὶ τῆς γῆς». (Ἡσ. ΚΣΤ’, 9- 21).

Ἡ ἕκτη περιέχει τὶς εὐχαριστίες τοῦ προφήτου Ἰωνᾶ πρὸς τὸν Θεόν ποὺ τὸν ἔσωσε ἀπὸ τὸ κῆτος. Ἀρχίζει: «Ἐβόησα ἐν θλίψει μου πρὸς Κύριον τὸν Θεόν μου καὶ εἰσήκουσέ μου...». (Ἰωνᾶ Β’, 3- 10).

Ἡ ἑβδόμη εἶναι ἡ προσευχὴ τοῦ Ἀζαρίου καὶ τῶν ἄλλων δύο παίδων, Ἀνανίου καὶ Μισαήλ , ποὺ ἔψαλλαν, ὅταν τοὺς ἔριξαν στὴ φλεγομένη κάμινο. Ἀρχίζει: «Εὐλογητὸς εἶ, Κύριε, ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων ἡμῶν, καὶ αἰνετός, καὶ δεδοξασμένον τὸ ὄνομά σου εἰς τοὺς αἰῶνας…» καὶ παρακάτω λέγει: «ὅτι ἡμάρτομεν καὶ ἠνομήσαμεν ἀποστῆναι ἀπὸ σοῦ… οὐδὲ συνετηρήσαμεν οὐδὲ ἐποιήσαμεν καθὼς ἐνετείλω ἠμῖν, ἵνα εὖ ἡμῖν γένηται». (Δανιήλ Γ’, 2- 21).

Ἡ ὀγδόη ἀποτελεῖ τὸν εὐχαριστήριο ὕμνο πάλι τῶν τριῶν παίδων πρὸς τὸν Θεό, ὁ ὁποῖος τοὺς ἔσωσε ἀπὸ τὴν πυρά. Ἀρχίζει: «Εὐλογεῖτε πάντα τὰ ἔργα Κυρίου τὸν Κύριον…» (Δανιήλ Γ’, 28- 64).

            Ἡ ἐνάτη εἶναι ὁ ὕμνος τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὅταν μετὰ τὸν Εὐαγγελισμό της ἀπὸ τὸν Ἄγγελο ἐπισκέφθηκε τὴν Ἐλισάβετ. Ἡ ἀρχή της εἶναι γνωστή: «Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον καὶ ἠγαλλίασε τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ Σωτῆρι μου…»(Λουκ. Α’, 46- 55).

            Τὸ μέλημα τῶν χριστιανῶν ποιητῶν ἦταν νὰ συνδυάσουν ἰδιαιτέρως στοὺς Εἱρμοὺς τὰ παλαιὰ γεγονότα, ποὺ ἐξυμνοῦν οἱ βιβλικὲς ᾠδές, μὲ τὰ νέα γεγονότα καὶ τὰ πρόσωπα, γιὰ τὰ ὁποῖα συνθέτουν τοὺς νέους Κανόνες.

            Οἱ Εἱρμοὶ ποὺ ὑπάρχουν στὸν Κανόνα τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου εἶναι παρμένοι ἀπὸ ἄλλον Κανόνα, ποὺ ἴσως εἶναι ποίημα τοῦ Δαμασκηνοῦ καὶ ἔχουν τεθῆ στὸν Κανόνα τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου γιὰ νὰ δείξουν πῶς πρέπει νὰ ψάλλεται. Γι’ αὐτό, ἡ ἀκροστιχίδα τοῦ Κανόνος στὸν Ἀκάθιστο Ὕμνο «Χαρᾶς δοχεῖον, σοὶ πρέπει χαίρειν μόνῃ. Ἰωσήφ» ἀνήκει μόνο στὰ 37 τροπάρια τοῦ Κανόνος αὐτοῦ καὶ δὲν περιλαμβάνει τοὺς Εἱρμούς. Ἐπειδή, ὅμως, τὸ περιεχόμενό των ταιριάζει μὲ τὸν Κανόνα τοῦ Ἰωσὴφ ψάλλονται κι αὐτοὶ μαζὶ ὡς ἑνιαῖο ποίημα.

σ.σ.: Περισσότερα γιὰ τοὺς Χαιρετισμοὺς στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο, τὸν Μεγάλο Κανόνα καὶ τὶς βιβλικὲς ᾠδὲς ὑπάρχουν στὰ ἀντίστοιχα βιβλιαράκια τῶν Ἐπάλξεων. Πληροφορίες: Ὀρθόδοξη Ἐφημερίδα «Ἐπάλξεις», τηλ.: 210-5230948, 6936 901606.

Προσκυνηματικὴ  Ἐκδρομὴ

Τὴν Παρασκευὴ τῶν τελευταίων Χαιρετισμῶν 31 Μαρτίου θὰ πραγματοποιηθῇ ἐκδρομὴ σὲ ἱστορικὴ μονὴ τῆς Ἀττικῆς γιὰ τὴν παρακολούθηση τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου.

Πληροφορίες: 210-5230.948, 6936 901606